L2 Planet Sayı #1
L2 Planet'in bu sayısında Optimism, zkSync, Starkware, zkLink, Boba, Loopring ve ZKSwap'da yaşanan gelişmelerden bahsettik.
Merhabalar, Layer2 Postası artık yeni ismiyle yeni adresinde. Layer2 Planet, Ethereum 2. katman çözümleri hakkında ekosistemi bilgilendirmeyi amaçlayan bir bültendir. Öyle ki sizin için 2. katmandan tüm haberleri topluyoruz ve onları bir uzay mekiğine koyarak e-mail adresinize 15 günde bir gönderiyoruz. Size sadece keyifle okumak düşüyor :)
Hazırsanız başlıyoruz.
Optimism OVM 2.0
Layer2 ekosistemi şu an Arbitrum tarafından domine edilmiş gibi gözüküyor. Öyle ki Optimism’den sonra mainnete geçmesine rağmen L2Beat’in verilerine göre anlık olarak L2 ekosistemindeki varlıkların %57’sini ağında bulunduruyor. Optimism tarafında bunu değiştirebilecek bir gelişme var. OVM 2.0 !
OVM(Optimism Virtual Machine), Ethereumdan bildiğimiz Ethereum Sanal Makinesinin(EVM) Optimism ağındaki karşılığıdır ve akıllı uygulamaların Optimism ağında çalışmasını sağlar. Ethereum ağındaki Uniswap yada Sushiswap gibi akıllı uygulamaların Optimism ağında çalışabilmesi için kodlarının OVM uyumlu hale getirilmesi gerekir. Bu hem zaman alıcı hem de uğraştırıcı bir süreç. Optimism bu süreci OVM 2.0 ile rafa kaldırıyor.
OVM 2.0 geçişi ile artık kodlarda bir değişiklik yapmadan akıllı uygulamalar Optimism ağına taşınabilecek. Bir tıkla. Evet BİR TIKLA. Yani artık OVM = EVM oldu diyebiliriz.
Optimism tarafında yaşanan bu gelişmenin ne kadar ses getireceğini mainnet güncellemesiyle hep beraber görüyor olacağız.
zkSync 2.0 ve UniSync
Uzun süredir EVM uyumlu ve zkRollups(Sıfır Bilgi Toplamaları) teknolojisini kullanan bir ağ oluşturmak için çalışan zkSync, bu ağdaki ilk akıllı uygulama örneği UniSync’i duyurdu.
UniSync, aslında Uniswap’in bu ağdaki test ismidir ve zkSync tarafından geliştirilen zkSync 2.0 üzerinde çalışır. Uygulamayı denemek için;
Bu adrese gidin ve sağ üstten “Cüzdana bağlanın” ifadesine tıklayın.
Metamask cüzdanınızı bağladıktan sonra gelen ağ değişikliğine onay verin.
Ekranda görünen “Request tokens from a faucet” ifadesine tıklayın.
Test tokenları alabilmeniz için sizden “Tweet” ifadesine tıklayarak otomatik oluşturulan tweeti atmanızı isteyecek, uygulayın.
Gelen test tokenlarla artık swap yapabilirsiniz.
Swap yaparken işlem ücretini testEther olarak değil swap yaptığınız tokenın cinsinden ödediğinizi farketmişsinizdir. zkSync 2.0 ile birlikte işlem ücretleri istenilen token cinsinden ödenebilir olacak. zkEVM geliştirmenin getirdiği zorlukla süreç yavaş işliyor bu yüzden mainnet için biraz daha sabretmemiz gerekiyor :)
StarkNet Alpha 2
Starkware, hali hazırda Validium ve zkRollup teknolojisini kullandığı StarkEx motorundan EVM uyumlu zkRollup kullanan StarkNet ağına geçmeyi planlıyor. StarkNet hala geliştirme aşamasında ve Kasım ayında mainnete geçecek.
Ağ üzerinde çıkacak projelere ilk aşamada whitelist uygulanacak ama ileride dileyen herkes StarkNet üzerinde akıllı kontrat yayınlayabilecek. StarkNet’e ilk olarak MakerDAO gelecek. Ethereum'dan StarkNet'e DAI köprüsü kurulacak, sonrasında StarkNet'te DAI mintlenebilecek.
Alpha'dan Beta sürüme geçişte Alpha'da olan kontratların Beta'da destekleneceğinin garantisi verilmemiş, bu projeler için sorun olabilir. Ağda başta işlem ücretleri için ETH kullanılacağı yazılmış, "başta" ifadesi ağın ileride native tokenını çıkarma ihtimalini yada zkSync 2.0’da olduğu gibi istenilen tokenın işlem ücretleri için kullanılabilir olabileceğini gösteriyor.
StarkNet ağının geliştirilmesi için sadece Starkware değil OpenZeppelin, Nethermind, Erigon gibi ekipler de çalışıyor. Mainnette StarkNet’i denemek için Kasım ayını beklememiz gerekiyor.
zkLink Testnet 2.0
zkLink, zkRollups teknolojisini kullanan crosschain DEX’tir. Geçtiğimiz ay testnet 2.0 duyurusu yapan proje henüz mainnete geçebilmiş değil. Peki zkLink testnette hangi özelliklere sahip?
Şu an zkLink ile bu adres üzerinden crosschain swap ve bridge, L2 üzerinde transfer ve swap yapıp likidite ekleyebilirsiniz. Üstelik testnet için detaylı bir rehber hazırlamışlar, bu adresten rehberi inceleyebilirsiniz.
Peki zkLink’in Hop yada xPollinate’dan farkı ne olacak? Şu anda bu platformlarda çoğunlukla stablecoin yada ETH gibi native tokenları X ağından Y ağına geçirebiliyoruz. zkLink’te ise yeterli likidite olduğu takdirde istenilen tokenı X ağından Y ağına geçirebilir yada X ağında bulunan A tokenı, Y ağında bulunan B tokenı ile takas edebileceksiniz. Bu özellikleriyle Anyswap’e benzediğini söyleyebiliriz tabi zkRollup farkı var :)
Platform testnet boyunca sürecek bir ödül programı da açıkladı. Ödül programı kapsamında $5m ve zkLink Loyalty NFT dağıtılıyor. Bu NFT’ler mainnete geçildiğinde APR/APY boostlamak için kullanılacak.
Boba Network ve Airdrop
OMG eski adıyla OmiseGo, Plasma teknolojisini kullanan Ethereum ikinci katman ölçeklenme çözümüdür. Geçtiğimiz aylarda Enya.ai, OMG vakfına çekirdek katılımcı olarak katıldı ve projenin çehresi biraz değişti. Plasma çözümünün yanına OMGX isimli Optimistic Rollup teknolojisini kullanan bir ağ eklemek için çalışmaya başladılar.
Optimistic Rollup fikri olgunlaşmaya başlayınca bir isim değişikliğine gidildi ve OMGX yerine bu yeni ağın adı Boba Network oldu. Boba ağı aslında Optimism açık kaynak kodları üzerine inşa edildi ve vakıf ağda staking ve governance amacıyla $BOBA tokenını kullanacağını açıkladı. Elinde $OMG bulunanların köprü aracılığıyla tokenlarını Boba ağına getirmesi durumunda 1:1 oranında airdrop hakkı olacak. Bu airdropu bazı merkezi borsalar da destekliyor. Coinbase, Binance, Bittrex, Bitfinex , Kraken, OKEx, Bitstamp, Huobi airdropu destekleyen borsalardan bazıları. Airdrop için snapshot Kasım ayında alınacak. Snapshot alınmadan önce $OMG tokenlarını Boba ağına taşıyanlar ek olarak %5 $BOBA daha kazanacaklar. Bu airdrop haberiyle geçtiğimiz günlerde $OMG hatırı sayılır bir yükseliş gösterdi.
Ağda ekosistem daha yeni oluşmaya başlıyor ve şuan üzerinde bulunan varlıkların büyük çoğunluğu $OMG. Optimism ağında bile akıllı uygulama çeşitliliğinin sönük kalması Boba ağında ki olabilecek çeşitlilik konusunda soru işaretleri bırakıyor. İlerleyen günlerde hep birlikte göreceğiz.
Loopring NFT ve Multi-Layer Desteği
Loopring, ikinci katman merkeziyetsiz borsaları denilince akla ilk gelen borsalardandır. Hali hazırda saat gibi işleyen borsaları olmalarına rağmen ekip, yeni özellikler eklemeye devam ediyor.
Daha önce akıllı cüzdanları Loopring Wallet’a Launchpad özelliği ile ikinci katmanda gaz ücreti ödemeden token satışının önünü açmışlardı. Şimdi akıllı cüzdanlarını Arbitrum ağını destekler hale getirdiler ve bu daha sadece başlangıç! Aşağıda desteklemeyi düşündükleri ağları görebilirsiniz.
Bitti mi? Bitmedi. Loopring artık ERC721 ve ERC1155 standartlarında NFT oluşturma, transfer ve ticaretini destekliyor. Aslında bu gelişme bu yılın sonlarına doğru bir partnerle beraber oluşturacakları NFT pazarının ilk adımları. Tüm bunlara ek, tam özellikli Loopring Block Explorer neredeyse tamamlanmak üzere.
zkBox NFT Protocol
İkinci katman ödeme platformu ve merkeziyetsiz borsası ZKSwap yeni NFT protocolu zkBox’ı tanıttı.
zkBox, zkRollup teknolojisini kullanacak ve gaz ücreti ödemeden ERC721 standartında NFT oluşturmaya, transferine ve ticaretine izin verecek. Protocol geçtiğimiz günlerde Çin’de GQLab ile COACH’ın sonbahar moda projesini yayınlamak için işbirliği yaptı.
Protocol hakkında şimdilik daha fazla bir bilgi yok. İkinci katmanda NFT pazarını domine eden Immutable X’in başarısını yakalayabilecek mi hep beraber göreceğiz.
Twitter Köşesi
İzleme Köşesi
Introduction to the Zero Knowledge Proofs
Starknet: Decentralized and Permissonless ZKRollups
L2 Planet'ten şimdilik bu kadar. 15 gün sonra görüşmek üzere :)