L2 Planet Sayı #13
L2 Planet'in bu sayısında Optimism, Mina, Fuel Network, Immutable X, Aztec Network ve StarkNet Ekosistemi tarafında yaşanan gelişmelerden bahsettik.
Optimism Bedrock ve $OP Airdrop
Optimism, EVM denkliği, $OP token ve yönetişim modeli derken hız kesmiyor. Optimism’in yeni hedefi Ethereum denkliği! Evet, Ethereum denkliği.
Bedrock’ı Ethereum denkliği hedefinin temellerini ve gerekliliklerini oluşturan bir güncelleme olarak düşünebiliriz. Optimism bedrock ile şunları hedefliyor:
Teorik olarak en ucuz CALL DATA gönderimi
EIP-4844’ün sorunsuz bir şekilde entegre edilmesini sağlayan konsensus/execution istemci ayrımı
Alternatif istemci uygulamalarının kapısını açan istemci geliştirmeleri
Node kurmayı kolaylaştıran hızlı P2P ağ iletişimi
Optimize edilmiş, uygun para yatırma ve çekme işlemleri
Daha akıllı senkronizasyon, sıralama ve state gönderimi
Bedrock aynı zamanda Optimism’in merkeziyetsizleşme ve yönetim planlarına paralel olarak yeni geliştirilen dolandırıcılık kanıtı Cannon ile birlikte geliyor. Cannon dolandırıcılık kanıtları, Optimism’e yöneltilen güvenlik eleştirilerini çözmesi açısından önemlidir. Cannon ile birlikte Optimism’e yöneltilen bir Sidechain olduğu eleştirileri tarihe karışacak.
Optimism tarafında bir diğer önemli gelişme ise $OP airdropu oldu. Airdropun Mayıs ayının son günlerinde olacağı zaten çokça dillendiriliyordu ve nihayetinde 31 Mayıs’ta gerçekleşti. Takım, airdrop sürecinde yapılan hatalar sebebiyle çokça eleştiri aldı. Peki her şey nasıl gerçekleşti?
Takım airdrop için tokenları dağıtan kontratı yüklüyor. Aslında ilk hata kontratı durdurulabilir oluşturmayarak yapıyorlar.
Airdrop için gerekli ön yüz ayarlamaları yapmaya başlıyorlar ve bunu public yaparak ikinci hatayı yapıyorlar.
Topluluk airdrop talep ön yüzünün linkini buluyor ve talepler başlıyor.
Talepler artmaya başlayınca Optimism RPC uç noktası çöküyor.
Takım eforunu uç noktayı stabilize etmek için harcıyor ve ön yüzü deaktive ediyor.
Topluluk kendi ön yüzlerini hatta kendi RPC’lerini kullanarak token taleplerini göndermeye devam ediyor.
Takım resmi olmayan ön yüzlerin dolandırıcılığa sebep olabileceğini düşünüp tekrar ön yüzü aktive ediyor.
Takım RPC’yi stabil hale getiriyor ve resmi airdrop duyurusunu yapıyor.
Mina’nın Rollup Dizaynı
Bültenin daha önceki sayılarında Mina’nın L2 çalışmalarını duyurmuştuk. Çalışmaların detayları belli olmaya başladı. Mina ağının üzerine bir zkRollup inşaa edilecek.
Tasarıma göre inşaa edilecek L2, aslında zkRollup değil Validium yapısında diyebiliriz. Öyle ki, ikinci katmandaki işlemler için oluşturulan kanıtlar Mina ağındaki Rollup sözleşmesine gönderilirken hesap bakiyeleri ve işlem geçmişi gibi veriler zincir dışında tutulacak. Şimdilik verilerin zincir dışında tam olarak nerede tutulacağı belli değil. Ancak, ileriye dönük güvenli ve merkeziyetsiz bir depolama çözümü araştırılıyor. Yine ileri geliştirmeler için Rollup operatörünün merkeziyetsizleştirilmesi de araştırılıyor.
Mina üzerine inşaa edilecek bir zkRollup’ın Mina’nın düşük ve yavaş işlem sorununu çözüp çözemeyeceği hep beraber göreceğiz.
Fuel Dolandırıcılık Kanıtı Kontrolü
Fuel v1.0, UTXO tabanlı, paralel işlemleri destekleyen, ilk Optimistic Rolluplardan biridir. Akıllı sözleşmeleri yükseltilebilir değildir ve şu ana kadar yapılmış en güvenli Rolluptır.
Hayata geçmesinden uzun süre geçmesine rağmen L2Beat’in verilerine göre ağdaki toplam kilitli varlık değeri sadece 8$. Peki neden? Çünkü ağ, sadece basit ödemeleri destekler ve üzerinde DeFi hareketliliği yoktur. Daha genel bir ağ kullanımı Fuel v2 ile birlikte gelecek ancak bu sayıda konumuz bu değil.
Geçtiğimiz haftalarda Kris Kaczor, Fuel’in güvenliğini test etmek istedi. Bildiğiniz gibi Optimistic Rolluplar, iyimser bir biçimde ağda gerçekleştirilen tüm işlemleri doğru varsayar. Birileri L2’den L1’e yayınlanan verilere karşı çıkmadığı sürece veriler doğru kabul edilir. Peki kimsenin kullanmadığı bir zincirde verilerin doğruluğunu kim kontrol eder? Kris’de tam olarak bunu merak etmiş.
İlk olarak hileli bir durum geçişi yayınlamak ve ağdaki tüm fonların kontrolünü ele almayı hedeflemiş. Bekleme süresi(7 gün) geçtikten sonra tüm bu fonları rahatça çekebilecekti. Zaten kimsenin kullanmadığı bir ağda ona karşı çıkacak kimse yoktur değil mi? Ancak yanıldı.
Hatalı durum geçişini yayınladıktan sadece bir kaç dakika sonra Fuel’in karanlık ormanlarında saklanan bir validator ortaya çıktı ve Kris’i cezalandırdı. Kris’in kaybı 0.5 ETH oldu. Her ne kadar Fuel’de zincir üstü validator aktivitesi gözükmese de Kris başarısız oldu. Bu durum bize Optimistic Rolluplarda dolandırıcılık kanıtlarının önemini ve en az bir dürüst validator var ise sistemin kusursuz işlediğini gösterdi. Benzer bir durumu geçtiğimiz haftalarda Rainbow köprüsünde de görmüştük.
Immutable X
Immutable, StarkNet ile işbirliğine giderek sınırlı hareket alanını genişletmeyi hedefliyor.
Yeni açıklanan plana göre cüzdan, emir defteri, köprü ve borsa kontratları StarkNet ile entegre edilerek Immutable’ın daha genel bir çözüm olmasının önü açılıyor. Örneğin, özel kontratlara ihtiyaç duyan DeFi işlemlerinin de gerektiği bir oyun inşaa ediyorsunuz ve Immutable’ın StarkEx sayesinde sunduğu yüksek ölçeklemeden de yararlanmak istiyorsunuz. Immutable gerekli geliştirmeleri gerçekleştirdiğinde staking yada pool işlemlerini StarkNet’te gerçekleştirirken NFT’lerinizi Immutable’da yayınlayabilirsiniz. Üstelik bunların birlikte çalışabilirliği de sağlanıyor.
Plan 5 aşamadan oluşuyor:
Bir StarkNet NFT projesi oluşturmak için gerekli olan temel öğeler: Şablon NFT sözleşmeleri, özel token standartları, NFT telif hakları ve metaveri desteği, L1-L2 varlık köprüleri. Şu anda bu aşamadayız.
NFT Ticareti: Takas sözleşmeleri(limit emir, açık arttırma vb), genel emir defteri. Temmuz ayında hayata geçmesi bekleniyor.
StarkEx Paritesi: Tüm Immutable ürünleri için StarkNet desteği(cüzdan, pazar yeri vb.). Üçüncü çeyrekte hayata geçmesi bekleniyor.
Sorunsuz Birlikte Çalışabilirlik: StarkEx ve StarkNet arasında sorunsuz ve güvenilir varlık köprüleri.
Özel Rolluplar: Özel ihtiyaçlara yönelik Starkware ile ortaklaşa sağlanan uygulamaya özel Rolluplar. Tarih belirsiz.
Immutable tarafında yaşanan bir diğer gelişme ise Immutable’ın Apecoin forumunda yayınladığı teklif oldu. Teklife göre Immutable ve Apecoin işbirliği yaparak Ape ekosisteminin Immutable’ı kullanması hedefleniyor. Immutable, Ape’ye gerekli tüm altyapı desteğini verebileceğini detaylandırıyor. Dikkat edilmesi gereken önemli bir nokta ise birincil ve ikincil satışlarda %2 platform ücreti. Bu ücret, %0.4 $IMX stake edenleri ve %1.6 ile Immutable protokol ücretlerini içeriyor.
Teklifin Ape ve Yuga Labs tarafında nasıl bir karşılık göreceği merak ediliyor.
Aztec Connect
Aztec Network, 9 Haziranı göstererek Aztec Connect’i duyurdu! Gizli ve ucuz DeFi artık hayal değil. Peki nedir bu Aztec Connect?
Aztec Connect, Ethereum DeFi protokollerini Aztec’in gizli Rollup’ına bağlayan ve ilk kez Ethereum üzerinde, gizli bir şekilde DeFi protokollerinin kullanılmasına izin veren bir araç setidir. Yani Aztec ile L2 üzerinden L1 akıllı uygulamalarıyla etkileşime girebilirsiniz. Tüm bunları yaparken gizliliğiniz korunur ve ucuz işlemler yaparsınız. Örneğin, Aztec L2’de bulunan 2 ETH’i Uniswap üzerinden 3600 DAI ile takas etmek istiyoruz. Bu işlem için tekrar fonlarımızı L1’e taşımamıza ve Tornado Cash kullanmamıza gerek yok! Aztec Connect bizim için her şeyi yapıyor. Aztec Connect bunu nasıl yapıyor?
Aztec Connect şu üç bileşen ile çalışır:
Katman 1 DeFi protokolleri: Lido, Element, Aave, Compound, Uniswap vb. Ethereum protokolleri.
Aztec Connect Köprü Sözleşmeleri: Aztec Rollup sözleşmesinin L1 DeFi protokolleriyle konuşmasını sağlayan bir arabirim.
Aztec Connect SDK: Kullanıcıların Aztec’e işlem göndermesine ve işlem oluşturmasına olanak tanır.
Lansmandan iki hafta önce takım, zk.money’i hard-forkladı. Yani mevcut zk.money hesaplarınızı Aztec Connect’te kullanabileceksiniz. Ancak hard-fork ile fonlarınızın taşınmadığına dikkat etmelisiniz. Eğer zk.money’de fonlarınız var ise Aztec Connect’i kullanmadan önce çekim yapıp, Aztec Connect hayata geçtiğinde tekrar yatırmalısınız.
Lansmanda bir hafta önce Aztec Connect akıllı sözleşmeleri mainnete yüklenecek. Aztec Connect, takım ve bazı topluluk üyeleri tarafından beta sürümde lansman tarihine kadar test edilecek. Her şey yolunda giderse beta sürümü kaldırılacak ve Connect herkesin kullanımına açılacak. Güvenlik sebeplerinden dolayı fon yatırımları 5 ETH ve 10k DAI ile sınırlandırılmış. Aztec, gizliliğin yanında güvenliğe de önem veriyor ki $2M değerinde Bug Bounty programı açıkladı ve akıllı sözleşmeleri üçüncü parti bir denetim şirketi Solidified’e denetletti.
StarkNet Ekosistemi
Argent X, Firefox desteği vermeye başladı.
StarkNet için yeni ve popüler cüzdanlardan birisi olan Braavos yeni versiyonu yayınlandı. Google Chrome ve Firefox resmi uygulama marketinde listelendi.
Dev robot NFT yarışı ve mühendislik oyunu Redline, duyuruldu.
7 ölümcül günahtan ilham alan Deadly Games, oyunları için StarkNet ağını seçti.
Kullanıcıların Web2 uygulamalarına giriş yaparken StarkNet hesaplarını kullanabileceği Sign-In with Starkware duyuruldu.
StarkGate, DAI desteklemeye başladı.
MMORPG türünde oyun Seraphie, Avalanche yerine StarkNet üzerinde çıkmaya karar verdi.
OTC benzeri NFT ticaretini hedefleyen ArcSwap duyuruldu.
PlayOasis, yeniden markalaşmaya giderek Aspect ismini aldı.
IceVision, StarkNet L1 kontratlarının işleyişini gösteren araç yayınlandı.
Starkware, D serisi yatırım turunda $100m yatırım alarak $8B değerlemeye ulaştı.
Briq.construction ile yaklaşan AMA'mız için hatırlatıcı ayarlamayı unutmayın.
Twitter Köşesi
İzleme Köşesi
L2 Planet'ten şimdilik bu kadar. 15 gün sonra görüşmek üzere :)
Elinize Sağlık