L2 Planet Focus: Aztec Network
L2 Planet'in 101 Eğitim Serisinin üçüncü yayınında @0xis_eth'nin kaleminden Aztec Network'u okuyoruz.
Toplum içinde yaşayan insanlar için en önemli hususlardan biri mahremiyettir. Seyahate çıktığınızda nereye gittiğinizin bilinmesini ya da maaş aldığınız şirketin maaşınızın nerelerde harcandığını bilmesini istemezsiniz, öyle değil mi? Blockchain doğası gereği public (halka açık) olması gereken bir teknoloji olduğu için mahremiyet konusunda sınıfta kalıyor.
Bitcoin ya da Ethereum gibi sistemlerde yaptığınız her işlemin bir ID’si var ve bunlar “blockchain taraması” yapılabilen sitelerde yayınlanıyor.
Gördüğünüz gibi her işlemde “from” ve “to” kısmı gözüküyor yani kimin kime ne gönderdiğini, kimin DeFi’da ne kadar yatırım yaptığını görebiliyoruz. İnsanlar blockchainle ilk tanıştıklarında “gizli” olduklarını sanıyorlar çünkü onlara verilen adres “0xabcdefg…..” gibi karışık bir adres oluyor. Halbuki bu karışık adresler gizlilik değil yalnızca anonimlik sağlıyor. Bakkala gidip bir şey aldığınızda ya da patronunuzdan maaş istediğinizde artık o adresiniz mimlenmiş oluyor çünkü gönderen kişi gönderdiği adresi görebiliyor.
Bu sorunu çözmek isteyen kriptografi ve blockchain uzmanları zCash, Monero, PirateChain gibi gizlilik odaklı kripto paralar çıkardılar. Bu paraların bir kısmı zero-knowledge’dan yararlanırken bir kısmı başka teknikler kullandı.
Aztec Network
Aztec Network’te yalnızca gizli varlık transferleri değil gizli DeFi işlemleri de yapılabiliyor hem de Ethereum güvenliğiyle.. Yani vizyonları az önce saydığımız coin projelerinden çok daha geniş.
Aztec’i Ethereum güvenliğiyle kullanmamızı sağlayan şey Aztec’in bir zkRollup olması. zkRollupların ne olduğunu merak ediyorsanız buradan öğrenebilirsiniz.
zkRollupları kısaca özetlemek gerekirse:
Yapılacak işlemler Ethereum Mainnet (L1) yerine zkRollup’da yapılıyor, daha sonra bu yapılmış işlemlere zero-knowledge ile bir kanıt oluşturuluyor (işlemlerin doğru olduğuna dair bir kanıt), sonra bu kanıt L1'a yollanıyor. Oluşturulan kanıt yapılmış işlemlerin toplamından çok daha küçük olduğu için L1'da fazla yer kaplamıyor ve böylece işlemler ucuzluyor.
Aztec Network de bu şekilde çalışan bir zkRollup fakat bu sistemde zero-knowledge 2 aşamada kullanılıyor.
1- Yapılan işlemlerin kanıtı (gizlilik için)
2- Kanıtı oluşturulmuş işlemlerin kanıtı (L1'a yollamak için)
Yani işlemlerin gizliliğinin sağlanması için her bir işleme kanıt oluşturuluyor, daha sonra bu kanıtların doğruluğunu kanıtlamak için bir kanıt oluşturuluyor, ve bu da L1'a yollanıyor. Böylece Ethereum güvencesiyle hem gizli hem de ucuz işlem yapmış oluyoruz.
Zero-knowledge kendi içinde dallara ayrılıyor. Mesela zkSync SNARK’ları kullanırken Starkware STARK’ları kullanıyor. Aztec ise kendi CTO’su tarafından geliştirilmiş yeni bir zero-knowledge standartı olan PLONK’u kullanıyor.
Aztec ile Programlanabilir Gizlilik
“Şu anda Aztec’i kullanabilir miyiz?” diye sorarsanız:
Evet kullanabilirsiniz. zk.money sitesine gidip ETH, DAI ve renBTC yatırarak bu varlıkları gizli şekilde transfer edebilirsiniz.
Önümüzdeki dönemde Noir ismindeki programlama dili ile Aztec üzerinde gizli DEX’ler, kimlik kanıtları, kredi puanları gibi uygulamaların kurulması mümkün olacak. Ayrıca L1'daki DEX’lerle iletişim üzerine de çalışılıyor. Mesela Aztec’e yatırılmış zkETH(gizli ETH)’leri L1'daki UniSwap kullanılarak zkDAI(gizli DAI) yapabileceğiz. Bu işlem hem gizli hem de %80 oranında daha ucuz gerçekleşecek.
Bu özellikler şu anda test aşamasında ve 2022'nin ilk çeyreğinde aktif olmaları bekleniyor.
Sonuç
Aztec ekibi blockchainde gizlilik üzerine çalışan ekipler arasında en donanımlı ekiplerden biri ve bunun neticesinde en büyük kripto yatırım firmalarından biri olan Paradigm önderliğinde toplam 17M $ yatırım topladılar. Önümüzdeki dönemde göreceğimiz gelişmeleri merakla bekliyorum, bence fırsatı olan herkes Aztec’i tecrübe etmeli.
Kaynaklar
Aztec: Fast Privacy with ZK² Rollup
Fully Confidential Ethereum Transactions: Aztec Network’s Privacy Architecture
Private DeFi with the Aztec Connect Bridge
L2 Planet 101 Eğitim Serisinden şimdilik bu kadar. Katkılarından dolayı yazının yazarı @0xis_eth ‘e teşekkür ederiz. Bir sonraki yayınlarda görüşmek üzere :)