L2 Planet Learn: Volitionlar
L2 Planet'in 101 Eğitim Serisinin yedinci yayınında @0xemre'nin kaleminden Volition'u okuyoruz.
Volition Nedir?
Volitionın detaylarına geçmeden önce eğer daha önce okumadıysanız Rollup ve Validiumu anlattığımız yazıları okumanızı tavsiye ediyoruz.
Kısaca Volition, zkRollup ve Validiumun harmanlandığı hibrit bir sistemi ifade eder. Rolluplar her ne kadar işlem ücretlerinde Ethereum ana ağına kıyasla düşüşler sağlasa da bu yeterli olmayabilir. Sermayesi yeterince yüksek olmayan kullanıcılar için Rolluplarda $1 işlem ücreti pahalı sayılabilir. Peki bu işlem ücretlerini nasıl centlere düşürebiliriz? Validium ile bunu başarmak mümkün. Peki ne pahasına? Bunu anlamak için öncelikle zkRolluplar ile Validium arasındaki farklara göz atalım.
zkRolluplar, Rollup zinciri üzerindeki işlemler için matematik ve hesaplama gücünü kullanarak bir kanıt oluşturur. Sonrasında bu kanıt ve kullanıcıların hesap bakiyelerini içeren durum geçişlerinin verileri ana ağa yayınlanır. Verilerin Ethereum ana ağında olması Rollupların ana ağ ile güvenliği paylaşması anlamına gelir.
Validiumda da aynı bir zkRollup gibi Rollup zinciri üzerindeki işlemler için bir kanıt oluşturulur ama kanıtla beraber veriler ana ağa yollanmaz. Bunun yerine üçüncü bir taraf bu verileri saklar. Yani Validiumda veriler Ethereum ana ağında olmadığı için Ethereum ile aynı güvenlik seviyesini paylaşmaz. Günümüzde kullanılan Validium sistemlerinde verileri saklayan üçüncü taraf bir komitedir. Güvenlik riski bu komiteye ne kadar güvendiğiniz ile alakalıdır. Komite fonlarınızı çalamaz ama dondurabilir.
Yani bir tarafta zincir üstü verilerle güvenlik maksimumda tutulurken diğer tarafta zincir dışı verilerle işlem ücretleri minimumda tutulur. Volition bu iki sistemi bir araya getirir ve kullanıcıya işlemlerinde tercih özgürlüğü sunar. Gelin bu durumu zkSync’in kullanacağı Volition sistem zkSync 2.0 ile anlatalım.
zkSync 2.0’da durum kökünün tepeden ikiye ayrıldığını düşünün. zkRollup tarafındaki durum verileri Ethereum ana ağında bulunacak ve güvenliği ana ağ ile paylaşmış olacak.
zkPorter tarafındaki durum verileri ise ekonomik modelle desteklenen PoS benzeri bir sistemle güvence altına alınmış. Guardian isimli hisse sahipleri kilitledikleri zkSync tokenları ile veri kullanılabilirliğini taahhüt ediyor. Guardianlar, blokları imzalayarak veri kullanılabilirliğini takip etmelidir yoksa verinin kullanılabilir olmadığı durumlarda cezalandırılırlar. Kilitlediği tokenlarını kaybetmek istemeyen Guardianlar hata ve dolandırıcılık yapmama eğilimi gösterir. Bu kripto ekonomik model tabi ki saldırıya açıktır. zkSync tokenının 2/3’lik miktarını elinde tutan saldırgan, blok üretmeyi durdurabilir ama fonları çalamaz. Bu durum Guardianların temelde güçsüz olmasından kaynaklanır.
Hem zkRollup tarafındaki hem de zkPorter tarafındaki hesap ve sözleşmeler karşı taraftaki hesap ve sözleşmelerle etkileşime girebilir. Kullanıcılar açısından algılanabilir tek fark zkPorter tarafının 100 kata yakın daha ucuz olmasıdır. Bu modelin zkSync tarafından kurgulandığı, StarkNet’in de temelde benzer olan ama farklılıkları bulunan bir model üzerinde çalıştığını unutmamak gerekir.
Sonuç
Volition sistemler ölçeklenebilirlik sorunu çözerken ideal seçimi kullanıcılara bırakıyor. Güvenlik konusunda hassas kullanıcılar ve işlem ücretleri konusunda hassas kullanıcılar böylece aynı sistemin içerisinde yer alabiliyor. zkRollup tarafındaki projeler geleceğin Volition gibi hibrit sistemler olduğuna inandığı için bu tarafta geliştirmelere devam ediyor. Peki ya sizin için hangisi daha önemli? Güvenlik mi? Düşük işlem ücretleri mi?
L2 Planet 101 Eğitim Serisinden şimdilik bu kadar. Bir sonraki yayınlarda görüşmek üzere :)