L2 Planet Sayı #15
L2 Planet'in bu sayısında Arbitrum, zkSync, Aztec, Fuel, dYdX, StarkEx ve StarkNet Ekosistemi tarafında yaşanan gelişmelerden bahsettik.
Arbitrum
Arbitrum, AnyTrust teknolojisini kullanan ilk ürünü Arbitrum Nova’yı duyurdu. Peki nedir bu AnyTrust diye merak ediyorsanız L2 Planet Sayı #9’dan alıntı yapalım.
“AnyTrust aslında Plasma’nın geliştirilmiş bir versiyonu diyebiliriz, oyun sektörü ve merkeziyetsiz sosyal medya gibi merkeziyetsizliğin önemli olmadığı durumlar için çok uygundur. Ethereum ağının üzerine inşa edilmiştir ve Rolluplardan daha ucuzdur. Verilerin kullanılabilir olduğuna dair bir komiteye güvenmek gerekir, yani güvenliğini Ethereum ana ağından değil, komiteden alır. 20 komite üyesi olduğunu varsayalım. Eğer en az iki komite üyesi dürüstse ve 20 üyenin 19 tanesi verilerin kullanılabilir olduğunu imzalıyorsa bu durumda dürüst üyelerden en az 1 tanesi verilerin kullanılabilir olduğunu imzalamıştır ve veriler doğrudur. Peki ya komite hiçbir şey imzalamazsa yada bir grup komite üyesi imzalamayı reddederse? Eğer en az bir dürüst komite üyesi varsa tüm state’i alıp taşıyabilir ve AnyTrust bir Rollup gibi çalışmaya devam edebilir. Bu durumda komite tekrar düzgün çalışana kadar AnyTrust standart bir Optimistic Rollup gibi çalışır ve çekimlerde bekleme süresi olur.”
Arbitrum Nova, adil bir geliştirici deneyimi için projelerini Nova’da çıkarmak isteyen geliştiricilerden başvuru topluyor. Formu kullanarak başvurabilirsiniz.
Arbitrum’da bir haberimiz daha var! Norveç hükümeti, Ethereum Layer-2 çözümü Arbitrum üzerinde, listelenmemiş şirketler için bir “cap” tablosu platformu oluşturuyor. Peki bu ne anlama geliyor ve “cap” tablosu nedir?
Capitalization tablosu, şirketin hisse senetlerinin, opsiyonların ve diğer menkul kıymetlerin sahipliğini gösterir ve sahiplerin ekonomik ve oy çıkarlarını anlamanın anahtarıdır. Arbitrum üzerinde inşaa edilecek platformda, hisseler Consensys’in ERC-1400 standartıyla temsil edilecek. Bu standart istenilen gereklilikleri karşılar, ERC-20 ve ERC-721’in bir kombinasyonundan oluşur. Kişisel veriler için ise Ceramic Network kullanılır.
Bu tarz örnekler Layer-2 çözümlerinin merkezi alanlarda kullanımı açısından önemlidir.
zkSync Yapısal Değişiklikler
zkSync, yaklaşan mainnet geçişinden önce zkSync 2.0 ağında önemli bir güncelleme paketi yayınladı.
Bu güncellemeyle birlikte zkSync 2.0 ağında artık tek bir hesap türüne geçiliyor, akıllı kontrat türündeki hesaplar. Takım, bu geçişin bazı avantajlar getirdiğini düşünüyor. Bu avantajlar:
Özel anahtarların saklanması ve kurtarma konusunda daha iyi kullanıcı deneyimi
Gas token olarak ETH dışında diğer tokenleri de kullanabilme özelliği
Hesapların herkese açık ve özel anahtarını değiştirebilme özelliği
Kuantum sonrası güvenli imza algoritmaları dahil olmak üzere mevcut ECDSA imza doğrulama sistemlerinde çeşitlilik
Kriptografik olmayan değişikler
Eklenen bir diğer özellik ise L2→L1 mesajlaşma özelliği oldu. Geliştiriciler, artık zkSync 2.0’da gerçekleşen herhangi bir şeyi Ethereum’a bilgi olarak gönderebilir.
Sadece bu kadar değil, msg.value desteği eklenerek daha önce kullanılamayan yerel ETH artık kullanılacak ve geliştiricilerin WETH ile uğraşmasına gerek kalmayacak. Ayrıca, eklenen bazı OPCODE’ler şunlar:
EXTCODESIZE
CALLVALUE (msg.value)
BALANCE
SELFBALANCE
EXTCODEHASH
Tüm bu eklenen özelliklerle beraber zkSync 2.0 test ağı sıfırlandı. Bu, tüm kontratların ve hesap bakiyelerinin sıfırlandığı anlamına geliyor. zkSync 2.0 ağı, mainnet sürümüne geçmeden önce bir kez daha sıfırlanacak.
Aztec Connect
Bir önceki bülten sayısında Aztec Connect’in ertelendiğinden bahsetmiştik. Yaklaşık bir ay sonra, Aztec Connect mainnette!
Aztec resmi site ve mevcut tasarımlarını yenilemiş gözüküyor. Yeni tasarım ve kullanıcı arayüzü oldukça şık olmuş. Aztec Connect’in nasıl çalıştığını merak ediyorsanız L2 Planet Sayı #13’e tekrar bakabilirsiniz. zk.money ve Aztec Connect nasıl kullanılır sorusunun cevabı ise bu videoda!
SwaySwap
Fuel Network, Sway diliyle yazılmış, UTXO tabanlı özelleştirilmiş sanal makine FuelVM’de yürütülen, Uniswap tarzı merkeziyetsiz borsa SwaySwap’i geliştirici ağında tanıttı.
SwaySwap’i L2 Planet ekibi olarak geliştirici ağında denedik ve hızına hayran kaldık. Şimdiye kadar yapılmış en güvenli Rollup, Fuel v1’i inşaa eden Fuel Labs’ın Fuel v2’yi ne zaman çıkaracağı bilinmiyor. SwaySwap’i buradan deneyebilirsiniz. SwaySwap hakkında merak ettikleriniz varsa 13 Temmuz’da organize edilen AMA etkinliğine katılabilirsiniz.
dYdX V4
dYdX, yıl sonunda hayata geçirmeyi planladığı, dYdX’i tamamen merkeziyetsizleştirecek V4 güncellemesi hakkında bazı ön bilgiler paylaştı. dYdX, Cosmos blokzincirine geçiyor!
Bu geçişin en büyük sebebi olarak mevcut L1 ve L2’lerin emir defteri ve eşleştirme motoru hızında yavaş kalması gösteriliyor. Metriklere baktığımızda dYdX, saniyede yaklaşık 10 işlem ve 1000 emir girişi/iptali ile ilerliyor. Takım, tüm alternatifleri araştırdığında dYdX’in kriterleri en uygun blokzincirinin Cosmos olduğunu söylüyor.
Cosmos SDK ve Tendermint PoS konsensus protokolüyle oluşturulacak dYdX zinciri, $DYDX tokenine yeni bir kullanım alanı açmış oluyor. Kendi zincirinde çalışacak dYdX V4’te gas fee olmayacak ve platform gelirleri validatorler arasında paylaştırılacak. Bakalım V4 güncellemesi dYdX platformlarının istatistiklerine nasıl yansıyacak?
StarkEx V4.5
Starkware’in StarkEx motorunun 4.5 sürümü yayınlandı. Peki bu sürümle beraber eklenen yeni özellikler neler?
Yeni sürümle beraber StarkEx motoru, Volition teknolojisini kullanıcılarına sunan ilk Layer-2 çözümü olmuş oluyor. Şimdiye kadar, StarkEx motorunu kullanan uygulamalar, Validium ve zkRollup veri kullanılabilirliği modlarından birini seçebiliyordu. Artık bu karar kullanıcılara bırakılıyor. Kullanıcılar, işlemlerini hangi çözümde gerçekleştirmek istediğini seçebiliyor: Validium mu zkRollup mı? Validium çözümünü kullanmak isteyen kullanıcılar daha düşük işlem ücreti öderken, hesap bakiyeleri gibi verilerin kullanılabilirliği için DAC’a (Data Availability Committee) güveniyor. zkRollup çözümünü kullanmak isteyen kullanıcılar ise daha yüksek işlem ücretleri ödemelerine rağmen Ethereum ana ağının güvenliğinde işlem yapıyor.
StarkEx 4.5 sürümüyle beraber uzun süredir beklenen ERC-1155 desteği de geldi. Kullanıcılar, StarkEx motorunu kullanan uygulamalarda artık ERC-1155 standartındaki NFT’lerini yatırabilir, çekebilir, transfer edebilir yada takas edebilir. ERC-1155 NFT basma özelliği ise bir sonraki sürümde eklenecek.
Eklenen bir diğer özellik ise çoklu işlem desteği oldu. Kullanıcılar, artık birden çok işlem grubunu tek bir işlemde gerçekleştirebilecek. Hiçbir hata olmazsa işlem grubu tek bir işlemde gerçekleşmiş olacak veya hata olması durumunda hiçbiri gerçekleşmeyecek.
Starkware için bir sonraki aşama StarkEx’i StarkNet üzerinde Layer-3 olarak konumlandırmak :)
StarkNet Ekosistemi
Starkware, 2022’nin dördüncü çeyreğinde gerçekleşecek ve StarkNet ağının sıfırlanmasını içerek nihai sıfırlamadan notlar paylaştı.
Nihai sıfırlamanın amacı, uzun süren ve tamamlanan bir inşaatın iskelelerinden kurtulmasına benzetiliyor. StarkNet üzerindeki karmaşıklık yaratan ve ağırlık yapan kısımlar atılarak, yalın ve sade StarkNet elde edilecek. Starkware, nihai sıfırlamadan önce, çeşitli birlikte çalışabilirlik ayarlamalarını yaparak geçişin sorunsuz tamamlanmasını sağlayacak. Böylece ERC-20 tokenlerinizi ve NFT’lerinizi kaybetmeyeceksiniz.
StarkNet’te yaşanan son gelişmeler ise şöyle:
Orbiter Finance, StarkNet ağını desteklemeye başladı.
ZigZag Exchange, StarkNet üzerinde bir Layer-3 olacak olan, gizli işlemlere izin veren zkRollup Invisibl3’ı duyurdu.
StarkNet’e Bulletproof desteği geldi.
STARK Verifier’ı CryptoExperts tarafından denetlendi.
Geliştiricilerin Idris2 dilinde StarkNet kontratları yazmasına imkan tanıyan Skyro derleyicisi duyuruldu.
L2 Planet
L2 meraklıları! L2 Planet, önemli yapısal değişikliklere gidiyor.
L2 Planet’in daha çok kişiye ulaşması için evrensel yayın diline daha fazla odaklanması gerektiğini düşünüyoruz. Alınan son karara paralel olarak L2 Planet yayın hayatına artık sadece İngilizce devam edecek. Ancak, bu bir son değil. Her bülten sayısından sonra, L2 Planet Türkçe hesabından sizlere gerekli bilgileri flood yada sesli sohbetlerle aktarıyor olacağız.
Gelişmeler bu kadarla da sınırlı olmayacak. Kalitemizi yükseltmek için çalışmaya devam ediyoruz. Yakında, inşaa ettiğimiz yeniliklerden sizi haberdar edeceğiz! Esen kalın.
Twitter Köşesi
İzleme Köşesi
Okuma Köşesi
Zincir Üstü Gizlilik Rehberi: Aztec Ağı, The Ramblings of Billyjitsu
Brandon Kase ile ZK Sohbetleri, zkApe
Zincirlerarası Köprü Hack ve İstismarları, Numio
L2 Planet'ten şimdilik bu kadar. 15 gün sonra görüşmek üzere :)